Het idee, De kracht van Beerta

De Dorpspomp is een project om initiatief en inkomsten terug te brengen naar de streek

De geschiedenis
Oost-Groningen in het algemeen, en Beerta in het bijzonder, kunnen trots zijn op een bewogen sociale geschiedenis. De gebeurtenissen in de vorige eeuw hebben invloed gehad tot ver voorbij de provinciegrenzen.

Na de ijstijd kwam er in Oost-Groningen bos en later veen. In de middeleeuwen is het veen afgegraven en gebruikt als brandstof - turf. In de late middeleeuwen is het afgegraven gebied ondergelopen bij overstromingen van de Dollard, en van de 17e tot de 19e eeuw is het stukje bij beetje weer ingepolderd. Hierbij ontstonden rijke landbouwgronden en grote boerenbedrijven.

De 20e eeuw kende grote sociale tegenstellingen tussen boeren en landarbeiders, en hieruit volgde klassenstrijd. Het communisme heeft toen wortel geschoten, en communistische idealen houden hier nog altijd stand. Reken maar dat de bestuurders in Den Haag zich daar zorgen over hebben gemaakt. Zo heeft de klassenstrijd mede geleid tot de verzorgingsstaat die we nu hebben - die bovendien grotendeels betaald wordt uit de Groninger gasopbrengsten. Maar de 20e eeuw is ook de tijd waarin de Oost-Groninger boeren met een eindeloze reeks innovaties de landbouw hebben gevormd tot wat nu wereldwijd standaard is: grootschalig en vooral enorm productief. Zo heeft de streek zijn stempel gezet op de landelijke en Europese landbouwpolitiek.

In de 21e eeuw heeft het gebied het moeilijk en krimpt de bevolking: de landbouw levert niet meer zoveel op en andere bronnen van inkomsten zijn schaars. Daarbovenop komt de gaswinning: de bodemdaling en aardbevingen blijven in de provincie, maar het gas en de opbrengst ervan worden weggesluisd. De tijd is gekomen om dit te om te draaien, en het verleden en het gas in te zetten om initiatief en inkomsten terug te brengen.

De onderneming - de Dorpspomp
Elk plan begint met een idee. Maar een idee heeft geld nodig om werkelijkheid te worden. Dat geld komt uit de handel in gas uit een klein gasveld in Beerta. De winst uit deze onderneming (de Dorpspomp) gaat terug naar het dorp om het leefklimaat te verbeteren. De bewoners beslissen mee over de verdeling van de winst, en zij hebben de uiteindelijke zeggenschap over het plan: zonder hun goedkeuring gaat het niet door.

Het geld wordt besteed aan gezamenlijke projecten, en wat er over blijft wordt eventueel verdeeld onder de huishoudens. Deze initiatieven komen van de bewoners en liggen op het gebied van energie en sociale ontwikkeling. Bij energie kan men denken aan energiebesparing, warmte-isolatie, en zonnepanelen op huizen. Maar ook deel-auto’s op aardgas, het ombouwen van auto’s naar aardgas, en een tankstationnetje om deze auto’s te vullen: de Dorpspomp.

Sociale initiatieven zijn bijvoorbeeld de school, de speeltuin, kinderopvang, zorg en sport. Een breder en grootser initiatief is een museum voor sociale geschiedenis, met aandacht voor het communisme! Dit past in de streek en schept werkgelegenheid. Zo’n museum moet wel bezoekers uit het hele land trekken. Deze plannen kunnen alleen van de grond komen als ze worden gedragen door de bewoners.

Het veld
De NAM heeft het gasveld in 1991 ontdekt met een proefboring aan de Akkers. De put is er nog en kan in principe morgen gas produceren. Maar het veld is te klein om een pijplijn te bekostigen om het gas af te voeren, en het ligt al ruim 25 jaar braak. Het veld heeft een oppervlakte van ongeveer 125 ha, en een langgerekte vorm met een maximale afmeting van 3 km noord-zuid (van de put aan de Akkers tot ongeveer een halve kilometer ten zuiden van de A7) en 900 m oost-west (over de lengte van de Beersterplas). De maximale hoogte is iets minder dan 20 m, op een diepte van 3200 m. Het bestaat uit zandsteen met een porositeit van ongeveer 12% (minder dan van baksteen). Het aardgas zit in de poriën van de zandsteen.

Het gas
De Dorpspomp koopt het gas van de NAM en verkoopt het als transportbrandstof CNG (Compressed Natural Gas). Van alle fossiele brandstoffen is aardgas de goedkoopste en de minst vervuilende. Het is zeer geschikt voor het Openbaar Vervoer. Het is toch absurd dat elders in Nederland wel bussen op aardgas rijden en dat we daar in Groningen dure en vieze diesel voor importeren.

Aardbevingen
Het gas Groningse gas mag veel geld hebben opgeleverd, in de provincie zelf heeft het veel schade en zorgen gebracht: wel de lasten, niet de lusten. Dat geldt ook voor Beerta. Nieuwe gaswinning roept weerstand op en mensen zullen zich zorgen maken over bodemdaling, aardbevingen en schade.

Ervaring en onderzoek leren dat grote gasvelden zwaardere aardbevingen veroorzaken dan kleine en dat hoge productie leidt tot meer aardbevingen per jaar dan lage productie. Het gasveld in Beerta is heel klein (0,2 BCM, ruim 10.000 keer kleiner dan het Groningen veld) en zal een lage productie hebben (ongeveer 10.000 m3 per dag, oftewel 0,004 BCM per jaar). Garanties zijn er niet, maar de kans op schade door aardbevingen is daarmee echt ontzettend klein.

Wat is er verder nodig?
Het project is uniek voor Nederland, zoiets is hier nog nooit eerder geprobeerd (maar wel in de VS). Om te slagen moeten vier totaal verschillende groepen het een kans willen geven: de omwonenden, de NAM, het Openbaar Vervoer en de overheid.

De eerste stap is dat het dorp het plan steunt. Anders gaat het niet door. Ten tweede moet de NAM het gas willen produceren en verkopen, zij heeft immers de concessie. Ten derde moeten er voldoende klanten zijn voor het CNG en moeten de bussen van het OV (gedeeltelijk) overschakelen op CNG: daartoe is medewerking nodig van de provincie en het busbedrijf. In december 2019 begint een nieuwe 10-jarige concessie voor het OV in Groningen en Drenthe, dus nù is het moment. Ten vierde moeten verschillende overheden vergunningen verlenen.

In Amerika bestaan vergelijkbare projecten wel, maar daar gaan dit soort dingen makkelijker. De Dorpspomp zal hindernissen tegenkomen, ook technische. Misschien zijn het er teveel en strandt het project. Maar in principe kan het.

Wat levert het op?
Als dat allemaal is gelukt, gaat de Dorpspomp het gas kopen, transporteren en verkopen gedurende een periode van minimaal 10 jaar. Elk jaar keert de Dorpspomp de winst uit aan het dorp. De winst moet tenminste 100.000 euro per jaar bedragen om de moeite waard te zijn, en zo’n winst is goed haalbaar.

Het is duidelijk dat de Dorpspomp nog een lange en avontuurlijke weg heeft te gaan. Er is nog geen overleg geweest met de NAM, de staat, de provincie of de gemeente. Het plan begint en eindigt met de wil van de bewoners. En waar een wil is, is een weg.